اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یکی از مهمترین اصولی است که به موضوع زبان و فرهنگهای محلی و قومی میپردازد. این اصل به طور صریح به لزوم آموزش و استفاده از زبانهای محلی و قومی در کنار زبان رسمی (فارسی) اشاره دارد. در این اصل آمده است:
«زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»
با توجه به این اصل، تدریس زبانهای محلی و قومی، از جمله زبان ترکی، در مدارس کاملاً قانونی و مشروع است. این امر نه تنها بر اساس حقوق فرهنگی و زبانی افراد قابل توجیه است، بلکه فواید بسیاری برای جامعه و سیستم آموزشی به همراه دارد. یکی از اصلیترین فواید تدریس زبان ترکی، حفظ و تقویت هویت فرهنگی و قومی ترکزبانان ایران است. زبان یکی از مهمترین ابزارهای انتقال فرهنگ و تاریخ یک قوم است و تدریس زبان ترکی در مدارس به کودکان کمک میکند تا با فرهنگ و تاریخ خود آشنا شوند.
از طرفی تدریس زبانهای محلی از جمله ترکی در مدارس میتواند به تقویت همبستگی اجتماعی و ترویج فرهنگ چندزبانه در کشور کمک کند. این امر باعث میشود تا اقوام مختلف احساس کنند که فرهنگ و زبان آنها به رسمیت شناخته میشود، که میتواند باعث افزایش همدلی و همگرایی اجتماعی شود.
نکته دیگری که باید به آن توجه ویژه ای شود و مخصوصا والدین دانش اموزان از آن غافل نشوند این است که تحقیقات نشان میدهد که تدریس و آموزش به زبان مادری میتواند قابلیتهای تحصیلی کودکان را افزایش دهد. کودکان ترکزبان با آموزش به زبان مادری خود، درک بهتر و دقیقتری از مطالب آموزشی پیدا خواهند کرد و این مسئله میتواند مهارتهای شناختی کودکان را افزایش داده و به بهبود قدرت تفکر و حل مسئله در آنها کمک نماید.
طبق اصل ۱۵ قانون اساسی، تدریس زبانهای محلی و قومی به عنوان یکی از حقوق شهروندان ایران به رسمیت شناخته شده است. زبان ترکی یکی از زبانهای پرجمعیتترین اقوام ایران است و آموزش آن در مدارس نه تنها با قانون مطابقت دارد، بلکه احترام به حقوق زبانی و فرهنگی ترکزبانان نیز میباشد. در صورت عدم وجود زبانهای محلی مانند ترکی در مدارس، این زبانها ممکن است با گذشت زمان ضعیفتر شوند و در نهایت از بین بروند. تدریس زبان ترکی میتواند این زبان را حفظ کند و از فراموشی آن جلوگیری نماید.
یک مسئله دیگر که شاید کمتر به آن توجه میشود این است که تدریس زبان ترکی میتواند کمک زیادی به ایجاد فرصت های شغلی و اجتماعی نماید. با توجه به گسترش ارتباطات و تجارت با کشورهای ترک زبانی مانند ترکیه و آذربایجان و دیگر جمهوریهای ترکزبان آسیای مرکزی، تسلط به زبان ترکی میتواند برای دانشآموزان در آینده فرصتهای شغلی و اجتماعی ایجاد کند. در واقع آموزش زبان ترکی در مدارس، توانمندیهای زبانی دانشآموزان را افزایش داده و آنها را برای فعالیت در بازار جهانی آماده میکند.
با توجه به موارد ذکر شده در بالا همه ما وظیفه داریم در هر جایگاهی که هستیم، از شهروند عادی تا افراد دارای مراتب بالای مدیریتی، خواستار اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی کشورمان باشیم. البته نقش و وظیفه نمایندگان مجلس، اساتید دانشگاه، نویسندگان، روزنامه نگاران و خبرنگاران در این میان سنگین تر از بقیه اقشار جامعه میباشد.
به طور کلی نباید اجازه داده شود تفکرات نژادپرستانه و فاشیستی مانع اجرای این اصل مهم شوند. ایران متعلّق به تک تک کسانی است که در این مرز و بوم سکونت دارند و نباید میدان را برای اندیشه های خطرناکی خالی کرد که با تبلیغات مسموم و مداوم، انگها و برچسبهای بی پایه و اساسی مانند تجزیه طلبی را به مطالبه گران اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی میچسبانند.
🌐